GARİP HAREKETİ VE ORHAN VELİ

Orhan  Veli  Kanık (1914-1950) Cumhuriyet  dönemi  Türk  şiirinde  Oktay  Rıfat ve  Melih  Cevdet’le  birlikte  başlattığı  “Garip” hareketi  ile çok  önemli  yeniliklere  imza  atmış  önemli  bir  şairimizdir. 1947-1950  yılları  arası  “Yaprak”  dergisini  çıkarmış (28 sayı), Ankara’da  belediyenin  kazdırdığı  bir  çukura  düştükten  dört  gün  sonra  beyin  kanamasından   vefat  etmiştir. İlk  şiirlerini  öz  şiir  anlayışına  uygun  olarak  hece ölçüsü  ile  yazan  Orhan  Veli   “garip” hareketi  ile  şiirimizdeki  büyük  değişimin  öncüsü  olmuştur. Ölçü  ve  kafiyeyi  şiir  için  gerekli  görmeyen, şiirde  anlam  kapalılığını  reddeden, sade bir  dili  ve  imgelerden  uzak  bir  anlatımı  tercih  eden  “garip” anlayışı  Orhan  Veli’nin  şiirleri aracılığı  ile  hem içerik  yönünden hem  de  konuşma  dilini  şiir  dili  olarak  benimsemesi  yönünden  sonraki  kuşakları  da etkilemiş;  şiirimiz  söz sanatlarından  ve  gelenekçi  anlayış-tan  iyice  uzaklaştırılmıştır.                                                                                                                       Şiirlerinde  günlük  yaşamı,  küçük  mutlulukları, ortalama  bir  insanın  duygu  ve  düşüncelerini,  sokaktaki  insanların  davranış  şekillerini  biraz  da  abartılı  bir  şekilde  yansıtmıştır. Düzyazıları  ve çevirileri  de  olan  Orhan  Veli  şiirlerini  “Vazgeçemediğim, Destan  Gibi,  Yenisi  ve  Karşı”  adlı  kitaplarda  toplamıştır. Nasrettin  Hoca  fıkralarını  güzel  bir   halk  diliyle şiirleştirmiş  ve  “Nasrettin  Hoca  Hikayeleri”  adıyla  yayımlamıştır. Ayrıca  Oktay  Rıfat  Horozcu  ve  Melih  Cevdet  Anday’la  birlikte  yeni  anlayışla  yazdıkları  şiirlerini “Garip”  adlı  ortak  kitapta  toplamışlardır. Kısa  süren  yaşamında  şiirimizin  gelişimine  katkı  veren  çok  önemli  yeniliklerin  öncüsü  Orhan  Veli  Kanık’ı  şiirlerinden  birkaç  örnekle  yad  edelim. 

“Ağlasam  sesimi  duyar  mısınız, mısralarımda / Dokunabilir misiniz  gözyaşlarıma  ellerinizle? Bilmezdim  şarkıların bu  kadar  güzel / Kelimelerinse  kifayetsiz  olduğunu / Bu  derde  düşmeden  önce. / Bir  yer  var  biliyorum, / Her  şeyi  söylemek  mümkün; / Epeyce  yaklaşmışım, duyuyorum / Anlatamıyorum.” 

“Uyuşamayız, yollarımız  ayrı / Sen  ciğercinin  kedisi, ben  sokak  kedisi / Senin  yiyeceğin  kalaylı  kapta, / Benimki  aslan  ağzında. / Sen  aşk  rüyası  görürsün, ben  kemik./ Ama  seninki  de  kolay  değil, kardeşim / Kolay  değil  hani / Böyle  kuyruk  sallamak Tanrının günü” 

“Beni  bu  güzel  havalar  mahvetti,/ Böyle  havada  istifa  ettim / Evkaftaki  memuriyetimden Tütüne  böyle  havada  alıştım / Böyle  havada  aşık  oldum./ Eve  ekmekle tuz  götürmeyi / Böyle  havalarda  unuttum. / Şiir  yazma  hastalığım / Hep  böyle  havalarda  nüksetti. / Beni  bu  güzel  havalar  mahvetti.” Ruhu  şad, mekanı  cennet  olsun.